Hoe gaat het met de natuur in Grenscorridor?

“Leenderbos, Groote Heide en De Plateaux zijn bekend om hun uitgestrekte naaldbossen, vennen en heidevelden,” vertelt Geoffrey de Rooij, boswachter ecologie bij Staatsbosbeheer. “Door het gebied stromen verschillende beken, waar zeldzame waterplanten zoals de drijvende waterweegbree en de vlottende waterranonkel groeien. De vlottende waterranonkel kan meterslang worden en houdt van snelstromend, voedselrijk water. De drijvende waterweegbree groeit daar wat bescheidener tussen. Beiden bloeien helder wit met een gele ‘nagel’ in het hart van de bloem.”

Naast de beken zijn ook de vennen belangrijk voor het gebied. Sommige vennen zijn zwak gebufferd: ze bevatten relatief helder water en vallen zelden droog omdat ze worden gevoed door grondwater. “Rond deze vennen komt de zeldzame speerwaterjuffer nog voor,” geeft Geoffrey de Rooij aan. In Grenscorridor vind je ook veel zure vennen. Beide soorten vennen zijn gevoelig voor slechte luchtkwaliteit. Door verdroging is een aantal vennen bovendien verdwenen. De overgebleven vennen zijn kleiner geworden en vallen sneller droog. Dat is een bedreiging voor bijvoorbeeld libellensoorten.
In Grenscorridor komen ook zeldzame soorten droge heides en zandverstuivingen voor. Daar leven planten en diersoorten  die je op andere plekken niet vaak ziet, zoals de jeneverbes, de tapuit en de kommavlinder.”

“De natuur staat onder druk,” stelt Ilona Baeten van Natuurmonumenten. Samen met onder andere Staatsbosbeheer beheert haar werkgever Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux. “Doordat het bijvoorbeeld niet goed gaat met de heidegebieden gaat het slecht met verschillende vlindersoorten zoals het gentiaanblauwtje, de heivlinder en het heideblauwtje”. Verdroging, slechte waterkwaliteit, te veel stikstofneerslag en versnippering van het landschap zijn de belangrijkste oorzaken van de achteruitgang van de natuur.”
De natuurdoelanalyse (NDA) van provincie Noord-Brabant uit februari 2023 en het advies van de onafhankelijke Ecologische Autoriteit ¹ uit september van datzelfde jaar bevestigen dat beeld. Beide documenten maken duidelijk dat de geplande maatregelen niet genoeg zijn om de Europese natuurdoelen te halen. Er is echter kritiek op de manier waarop de voor de provincie wettelijk verplichte NDA tot stand is gekomen.

ZLTO, ook gebiedsparter van Grenscorridor, wijst bijvoorbeeld op het gebrek aan informatie over sommige planten- en diersoorten. Het beeld is dat ook wanneer gegevens ontbreken, maatregelen worden genomen met gevolgen voor agrarische ondernemers in het gebied. Denk bijvoorbeeld aan het niet zomaar mogen gebruiken van grondwater voor de beregening van gewassen. Wanneer onvoldoende gegevens bekend zijn om een herstelmaatregel uit te kunnen voeren, wordt echter eerst gericht onderzoek uitgevoerd. Denk hierbij aan het in kaart brengen van verspreidingsgegevens van flora en fauna of het uitvoeren van een landschapsecologische systeemanalyse (LESA).
Provincie Noord-Brabant werkt aan onderzoek om de gaten in de kennis te vullen. Zo vindt er onderzoek plaats naar de verspreiding en leefgebieden van beschermde dier- en plantsoorten. Ook meet de provincie wat het effect is van maatregelen, zoals het verwijderen van stikstofrijke grondlagen en het verhogen van het grondwaterpeil. Dit soort maatregelen zijn onder andere bedoeld om de negatieve gevolgen van een te hoge stikstofneerslag te verminderen. Een overzicht van deze onderzoeken en de voortgang ervan is terug te vinden op pagina 13 en 14 van deze tabel over Brabantse stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden, een bijlage bij de Statenmededeling van 11 februari van dit jaar.

Eens in de zes jaar stelt provincie Noord-Brabant in samenwerking met grondeigenaren, grondgebruikers en andere overheden, zoals gemeenten en waterschappen, een nieuw beheerplan op voor de Natura 2000-gebieden. Daarin staat welke maatregelen nodig zijn om de natuurdoelen te bereiken en wie die maatregelen gaat uitvoeren. In het beheerplan van Leenderbos, Groote Heide & De Plateaux van 2017, dat onlangs met zes jaar is verlengd, ligt de nadruk op het versterken van bos, heide en stuifzandgebieden. Door die versterking kunnen reptielen en vlinders zich makkelijker tussen de gebieden verplaatsen. Ook de gevlekte witsnuitlibel en de speerwaterjuffer profiteren daarvan.
De provincies zijn in gesprek met het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur over de planning van een nieuwe natuurdoelanalyse voor de Natura 2000-gebieden. Daarna zal blijken in hoeverre de genomen maatregelen effect hebben gehad.

¹ Deze onafhankelijke instantie is eind 2022 voor acht jaar ingesteld door de toenmalige minister voor Natuur en Stikstof. De Ecologische Autoriteit (EA) beoordeelt of natuurdoelanalyses zijn gebaseerd op actuele ecologische kennis. Ook bekijkt de EA of de voorgestelde maatregelen voldoende zijn om de natuurdoelen te halen.